W ostatnich latach pojawiło się wiele produktów reklamowanych jako zawierające kwasy humusowe, które są naturalnymi biostymulatorami rozwoju i wzrostu roślin. Różne produkty zawierają bardzo zróżnicowane ilości kwasów humusowych lub ich prekursorów, niektóre zawierają jedynie związki pochodne lignin, nie będące kwasami humusowymi.
Warto więc znać grupy produktów według źródła surowca służącego ich wytworzeniu, gdyż to decyduje o rzeczywistej przydatności i spektrum możliwości organizacyjnych i plonotwórczych ważnych dla każdego klienta. Porównując produkty należy brać pod uwagę ich skład, a zwłaszcza koncentrację kwasów humusowych w produkcie a następnie w zastosowaniu (na rośliny, do gleby), a także obecność prekursorów, z których kwasy humusowe będą uwalniane w następnych miesiącach i latach. Niektóre produkty mają charakter „tu i teraz”, inne zaopatrują rośliny na cały sezon, jeszcze inne będą inwestycją na wiele lat.
Humusy z wermikompostu
Wermikompost, nazywany również „biohumusem od dżdżownic”, to jedna z najbardziej wartościowych odmian kompostu. Jest to organiczny nawóz, uzyskiwany w procesie trawienia materii organicznej przez dżdżownice. Jest bogaty w substancje organiczne oraz mikroorganizmy, które korzystnie wpływają na kondycję gleby i roślin. Enzymy trawienne uwalniane przez bakterie zasiedlające przewód pokarmowy dżdżownicy sprawiają, że wiele substancji staje się łatwiej przyswajalnych dla roślin. Wermikompost jest siedmiokrotnie bogatszy w fosfor, dziesięciokrotnie bogatszy w potas, pięciokrotnie bogatszy w azot, trzykrotnie bogatszy w łatwo przyswajalny magnez i półtora raza bogatszy w wapń, niż zwykła gleba. Kwasy humusowe pochodzące z próchnicy są zaktywizowane dzięki bakteryjnej „obróbce” w przewodzie pokarmowym dżdżownic.
„Humusy” z ligninosulfonianów
Ligninosulfoniany, to substancje powstające ze ścieranego drewna w trakcie produkcji papieru. Chemicznie są to bardzo różnorodne związki o masie cząsteczkowej 1000 do 14000 powstałe z rozpadu łańcuchów lignin, zbudowane z monomerów kwasów cynamonowych. W odróżnieniu od rzeczywistych kwasów humusowych posiadają w swoich cząsteczkach jedynie pojedyncze pierścienie aromatyczne (kwasy fulwowe mają pierścienie podwójne, a kwasy huminowe także potrójne, co decyduje o ich szczególnych właściwościach). Lignosulfoniany mają wiele zastosowań w przemyśle i budownictwie, mogą być także używane w rolnictwie, gdyż stanowiąc pożywkę dla grzybów będą szybko humifikowane, a zaaplikowane na rośliny mogą wspierać w nich procesy biochemiczne i fizjologiczne.
Humusy z roślinnego kompostu
Kompost to dobrze przefermentowane, martwe części roślin, których tkanki można jeszcze rozpoznać pod mikroskopem. Nie są jeszcze humusem, który powstaje minimum 10 lat, ale są doskonałym jego zalążkiem. Kompost jest najlepszym kondycjonerem (polepszaczem) glebowym, gdyż zawiera zarówno zrównoważony skład składników odżywczych niezbędnych roślinom, jak i bogatą w ligniny materię organiczną, gromadzącą wodę, budującą strukturę gleby i będącą doskonałą pożywką dla grzybów humifikujących odpowiedzialnych za powstawanie próchnicy.
Skład i przydatność humusu zależy od martwych roślin, z jakich się składa. Przy dużej ilości młodej, wodnistej masy zielonej fermentuje bardzo szybko, ma mazistą konsystencję i po wymieszaniu z glebą szybko „zanika”. Komposty zawierające więcej resztek zdrewniałych, starych liści, łodyg itd. fermentują dłużej, ale dają pulchny kompost, strukturalny, wyraźnie poprawiający cechy gleby.
Humusy z torfu
Torf powstaje w wyniku niepełnego rozkładu szczątków roślinnych zachodzącego w warunkach długotrwałego lub stałego zabagnienia wierzchniej warstwy gleby. Jest to najmłodsza forma organicznego węgla kopalnego, która w przypadku poddania ciśnieniu i temperaturze przemieni się z czasem w węgiel brunatny, a następnie kamienny. Pozostając na powierzchni torf ulega rozkładowi mikrobiologicznemu. W środowisku wodnym, beztlenowym, zamienia się w muł, a w normalnie natlenionej glebie ulega rozkładowi w kilka lat, dając pożywkę grzybom glebowym i jednocześnie uwalniając do gleby pewną ilość kwasów humusowych. Torf jest mieszaniną złożonych związków organicznych (hemiceluloza, bitumina, lignina, kwasy humusowe, białka), które tworzą koloidy hydrofilowe. Z procesów jego rozpadu pochodzą azotany i fosforany, ale i dwutlenek węgla, który jest emitowany z torfowisk lub gleby do atmosfery.
Humusy z lignitu / leonardytu
Lignity, zwłaszcza młode, a także leonardyty, to warstwy najmłodszych węgli brunatnych, nieprzydatne do celów energetycznych, traktowane w takich złożach jako odpad. Z reguły są to węgle nie starsze, niż 800 tys. lat, gdy właściwe węgle energetyczne bywają starsze, niż 20 milionów lat. Dzięki relatywnie słabemu skarbonizowaniu istnieje możliwość odwrócenia tego procesu na dwa sposoby. Pierwszy, to rozkład w glebie, w warunkach tlenowych i przy aktywnym udziale mikroflory glebowej, co może trwać nawet 15-20 lat. Drugi, to poddanie młodego lignitu działaniu silnych zasad, wskutek czego przekształca się w prostsze związki, będące tożsame z glebowymi kwasami humusowymi lub ich prekursorami. W tym wypadku kwasy humusowe stają się dostępne natychmiast i w niedługiej przyszłości. Ta cecha wykorzystywane jest przy produkcji kondycjonerów (polepszaczy) zawierających najbardziej naturalne biostymulatory wszystkich roślin zielonych – kwasy humusowe, zarówno działająca „na już” (nalistnie i doglebowo), jak i w niedługim czasie (doglebowo), a także w następnych latach i dziesięcioleciach (doglebowo) – odpowiednio do potrzeb rolnika i uprawy. Produkty z młodego lignitu są badane i stosowane już od prawie 120 lat, mają największą paletę możliwości i z reguły najlepszy stosunek zawartości związków humusowych do ceny.
Czarna kreda jeziorna
Kreda jeziorna jest wartościowym nawozem wapniowym. W niektórych złożach może zawierać w suchej masie około 7% substancji organicznych, w skład których wchodzą także związki próchniczne, w tym kwasy humusowe, huminy i bituminy. Z powodu zabarwienia nazywana jest czarną kredą jeziorną. Może być stosowana zarówno w uprawach polowych, jak i ogrodniczych w okresie całej wegetacji, tak jak inne wapniowe nawozy węglanowe, a dodatek różnorodnych związków humusowych może mieć zawsze pozytywny wpływ na glebę i rośliny.